Balkanski ratovi

Balkanskim ratovima se označavaju dva rata vođena u razdoblju od 1912. do 1913. godine. Balkanski ratovi su bili uvod u sukob širih razmera, Prvi svetski rat.

Promene granica na Balkanu posle završetaka ratova

Prvi balkanski rat

Prvi balkanski rat (8. oktobar 1912 — 30. maj 1913. godine) je vođen između balkanskih saveznika (Bugarska, Srbija, Crna Gora i Grčka) i Turske. Osmansko carstvo, koje je već 1908. godine bilo uzdrmano Mladoturskom revolucijom, u 1912. je bilo još više oslabljeno i ratom protiv Italije. Tu slabost Turske koriste balkanske zemlje i otpočinju rat protiv Turske s ciljem oslobođenja teritorija Balkana koje se nalaze pod turskom vlasti. Rat je otpočeo 8. oktobra 1912. kada je Crna Gora objavila rat Turskoj. Srpska vojska je odnela dve važne pobede u bitkama kod Kumanova i Bitolja, čime je oslobođena čitava Makedonija.

U manje od dva meseca, Turska je izgubila teritorije na skoro celom području evropskog kontinenta, pa je uspostavljeno primirje 4. decembra 1912. godine sa svim protivnicima, osim Grčke. Nakon odbijanja ispunjavanja zahteva od strane Turske i državnog puča u januaru 1913. godine, rat je nastavljen, gde je Turska izgubila i utvrde Jedrene, Janjinu i Skadar, kao i prevlast na moru od grčke mornarice, pa je 30. maja 1913. godine, pod posredstvom Velikih sila (Austrougarska, Nemačka, Francuska, Velika Britanija i Italija) uspostavljen mir Londonskim mirovnim ugovorom, po kojem je Turska balkanskim saveznicima predala sve svoje teritorije zapadno od linije Enos – Midija (obala Egejskog mora – obala Crnog mora), kao i ostrva u Egejskom moru, uključujući i Krit.

Kao rezultat Prvog balkanskog rata stvorena je Albanija kao nezavisna država, na čemu je insistirala Austrougarska, na štetu zemalja pobednica, Grčke, Srbije i Crne Gore.

Drugi balkanski rat

Nezadovoljstvo podelom osvojenih turskih područja, posebno Makedonije, dovelo je do Drugog balkanskog rata (29. jun – 10. avgust 1913. godine). Jedna bugarska vojna jedinica je 29. juna 1913. godine po naređenju generala S. Kočeva napala srpske snage na reci Bregalnici(tzv. Bregalnička bitka), a 30. juna i grčke snage na području Soluna. Grčka vojska je pod komandom Kralja Konstantina porazila Bugare u bici kod Kukuša gde su obe strane pretrpele teške gubitke. Iako je bugarska vlada pokušala da ospori ratne operacije protiv Srbije i Grčke, one su 8. jula 1913. godine objavile rat Bugarskoj. Ubrzo su im se pridružile i Crna Gora i Rumunija, kao i Turska s željom da povrati neka područja koja je tokom Prvog balkanskog rata izgubila.

Zbog premoći saveznika, Bugarska je ubrzo bila poražena i prinuđena na mir u Bukureštu 10. avgusta 1913. godine, po kojem je Bugarska morala predati područja osvojena u Prvom balkanskom ratu. Veliki deo teritorije dobila je i Rumunija, a Makedonija je bila podeljena između Grčke i Srbije.

Balkanski ratovi su bili uvod u godinu kasnije Prvi svetski rat. Naime, od ovih mirovnih ugovora, Srbija je najviše izvukla korist i bila je najmoćnija država na Balkanu, što je dovelo do zategnutosti između Austrougarske i Srbije. Austrougarskoj nije odgovarala moć Srbije na Balkanu, koja je važila kao ruski satelit, u njenim namerama daljnjeg širenja na istok ka Solunu (Drang nach Osten), a Srbiji prisutnost Austrougarske na Balkanu. Tako je ubistvom cara Franca Ferdinanda 28. juna 1914. godine u Sarajevu i nađen povod za početak Prvog svetskog rata.

Posledice i značaj balkanskih ratova

• Oslobođenje većeg dela Balkana od viševekovne turske vlasti.
• Teritorijalno proširenje balkanskih država.
• Sve članice balkanskih ratova su pretrpele velike ljudske i materijalne gubitke.
• Prvi balkanski rat je bio oslobodilački, a drugi svakako osvajački.