Srbi u austrougaraskoj štampi – „divljaci“, „zločinci“, „kraljoubice“

FOTO: PRINTSCREEN

Srbi su u austrougarskoj štampi predstavljani kao narod divljaka koji „živi u iščekivanju krvoprolića“ a Srbija je prikazana kao zemlja „kraljeubica“ i „zločinačkih zavera“. Negativan stereotip koji je potrhranjivan godinama doveo je do monstruoznih zločina nad Srbima u Mačvi 1914. godine.

Ubistvo kralja Aleksandra i kraljice Drage Obrenović nije bilo samo preokret na unutrašnjem političom planu Srbije već je bilo i nova smernica u spoljnoplotičkom odnosu male kraljevine koja se od Austrugarske, kao glavnog saveznika, okrenula ka Rusiji. Novi kurs Srbije Habsburška monarhija videla je kao pretnju interesima na Balkanu i pokrenula je snažnu propagandnu mašineriju koja je trajala do poslednjih godina Velikog rata.

Po nemačkom propagandnom tumačenju kralj Petar je nelegitiman vladar koji je došao na vlast krvavim činom i izdajom oficira a Srbija je zemlja hajdučije, bezakonja i kraljeubica – kaže za dokumentarni film „Srbija u Velikom ratu“ profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu Milan Ristović.  Kralj Petar se u nemačkim i austrijskim satiričnim časopisima uvek ilustruje sa bombom ili bodežom koji drži iza leđa. Predstavljen je kao mali, suvonjav starac, zlih očiju, kukastog nosa, obučen u iscepan i zakpljen plašt, ponekad u opancima. On je valadar „zemlje kraljeubica“, „kafanskih političara“, „gnezda zločinačkih zavera“ u kojoj se „narod dosađuje i živi u iščekivanju krvoprolića i ubistava“ – navodi profesor Ristović, autor knjige „Crni Petar i balkanski razbojnici“.

Sa zaoštravanjem političkih momenata (Aneksiona kriza, Balkanski ratovi…) nastaje hiperprodukcija izrazito ksenofobičnih, često rasistički konotiranih stripova o Srbiji. Tako jedna ilustracija prikazuje autrougarskog dvoglavog orla koji spava na tronu u papučama i koga preplavljuje horda pacova koji u ovom karikaturnom viđenju predstavljaju slovenske narode. Tu se ne radi samo o Balkanu i južnim Slovenima već su pacovi i Rusi, Poljaci, postoji opasnost da dignu glavu i Česi… To je potpuno rasistička konotacija – ocenjuje profesor Ristović.

Posle ubistva prestolonaslednika Franca Ferdinanda u nemačkoj štampi inetizivira se slika kralj Petra kao kraljeubice koji stoji iza sarajevskog atentata. Srpski kralj sedi na tronu kao Ričard Treći, ispod njega je velika lokva krvi, sa leve strane je duh Franca Ferdinanda, a sa desne duh Aleksandra Obrenovića. Znimljivo je da je ovaj negativni stereotip bio prisutan u svim nemačkim ilustrovanim časopisima bez obzira da li je reč o časopisima koji su bili liberalni, antimilitaristički, antiklerikalni ili pak desničarsko nastrojeni. Pitanjem Srbije bavio se i čuveni minhenski časopis Simplicisimus (Simplicissimus) za koga su pisali najtalentovaniji kanjiževnici i umetnici tog vremena. Nemačka štampa je svake nedelje donoslila po neku otrovnu karikaturu koje su često bile i na naslovnim stranama.

Negativno prikazivanje Srbije pripremalo je javno mnjenje za konačno rešenje srpskog problema, koji je po oceni austrijske političke elite, predstavljao opasnost za dvojnu monarhiju. Propaganda je bila vrsta psihološke pripreme za austrougarske vojnike koji kreću u pohod na Srbiju. Kako bi se stvorio što negativniji stereotip o Srbiji posle balkanskih ratova favorizovana je i uveličana priča o srpskim i grčkim zločinima nad civilnim stanovništvom u Makedoniji i na Kosovu. Srbija je predstaljena kao neprijateljska zemlja u kojoj svi stanovnici iza leđa kriju bombu ili nož i ubijaju zarobljenike na najbestilnije načine.

Francuski novinar Anri Barbi je u svojoj knjizi citirao austrougarskog generala Horštajna koji je vojnicima pred napad na Srbiju izdao naredbu da postupaju krajnje surovo jer ulaze u neprijateljsku zemlju, među stanovništvo od koga se mogu očekivati napadi – kaže za RTS profesorka Filozofskog fakulteta u Beogradu Mira Radojević. General je naglasio da će biti kažnjeni svi austrougarski vojnici koji koji pokažu bilo kakvu vrstu milosrđa prema lokalnom stanovništvu . „Rat nas vodi u jednu neprijateljsku zemlju koja je naseljena stanovništvom, ispunjenim prema nama fanatičnom mržnjom, u jednu zemlju gde se mučko ubistvo (kao što je katastrofa u Sarajevu) i u višim klasama slavi kao junaštvo. Prema takvom stanovništvu svaka humanost i blagodarnost je štetna jer ugrožavaju sigurnost naših trupa.

S obzirom na to naređujem da tokom trajanja svih vojnih operacija prema svim stanovnicima budu izražene najveća surovost, najveća strogost i najveća mržnja!
Svako ko bi pokazao milost biće najsurovije kažnjen!“ (Komandant brigade 13-og zagrebačkog korpusa, general pešadije Horštajn) U propagandi je monstruozno zloupotrebljen i mit o četnicima – navodi profesorka Radojević. Komite su u austrougarskoj štampi prikazane kao vojnici obučeni u narodnu nošnju, sa šajkačama i opancima. Pod optužbom da ubijaju četnike austrougarski vojnici vešali su civilne stanovnike, žene, decu i starce. Svako ko je bio u narodnoj nošnji bio je za njih četnik i špijun. Bio je to deo izgovora za monstruozne zločine koji su avgusta 1914. godine počinjeni u Mačvi.

Srbi su tada ubijani bajonetima, klani noževima, silovanja su bila masovna. Švajcarski patolog Arčibald Rajs, koji je u Srbiju došao na poziv srpske Vlade, bio je zaprepašćen bestijalnošću koju su pokazali austrougarski vojnici. Preko hiljadu i dvesta ljudi tada je ubijeno na najrazličitije načine. Žene su silovane na oltaru pravoslavne crkve. Tromesečna beba bačena je izgladnelim svinjama. Rajs je u razgovorima sa austrougarskim zarobljenicima pokušao da pronađe korene takve monsturoznosti. Odgovor je našao u antisrpskoj propagandi koja je do 1914. godine konstantno postojala na teritoriji Habsburške monarhije.

1253 žrtve u Mačvi
Po popisima Arčibalda Rajsa u Srbiji su avgusta 1914. godine ubijene 1253 osobe, od čega je bilo 288 žena, sedamdeset sedmoro dece (od jedne godine do deset godina), kao i 62 dece uzrasta od deset do petnaest godina. To su bile žrtve „civilizatorske misije“ Austrougarske – kaže profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu Miloš Ković i dodaje da bi broju od 1253 žrtve mogli da dodamo i 554 nestale osobe, pošto su oni tada zarobljeni i odvedeni preko Drine i nikada se nisu vratili.

(Slađana Zarić – RTS)